Beatrix houden we erin!

Ik heb vreselijk genoten van de praktijkdemonstratie door onze koningin dat je mensen ook heel goed op de kast kunt jagen zonder botheid of overdrijving. Eindelijk iemand die zegt wat ze denkt en doet wat ze zegt. Mag een koningin dat? Zolang de minister-president hiervoor de politieke verantwoordelijkheid wil dragen is het staatsrechtelijk in orde. Geen enkele reden om te gaan prutsen aan de Grondwet.

Ben ik het 100 % met haar eens? Nee, ik denk veel positiever over individualisme. De meeste gruweldaden in deze wereld worden begaan door mensen die denken dat ze opkomen voor een groter ideaal. Wanneer je maar niet te kortzichtig bent vind ik het prima als je gewoon voor jezelf opkomt. Als jij hecht aan jouw eigen belang, snap je vast wel dat ik aan het mijne hecht. Maken we er samen wel iets moois van: dat is al een eeuw of drie het recept voor vooruitgang. Maar de adviezen in de kersttoespraak van Beatrix lijken me daar verder best bruikbaar bij. Als ik trots ben op Nederland is dat zeker ook vanwege onze monarchie.

Kerstmaal in Capelle aan den IJssel

Een huisvrouw uit Capelle zucht: "Wat zal'k doen,
de gasten hebben nu wel genoeg van 't groen
maar ook voor het kerstdiner
volgt Jan Peter de Kerstidee:
eerst wil hij het eens worden met de kalkoen!"

Goed voorbeeld

Gisteren naar de drukbezochte ledenvergadering van de JOVD Twente geweest, waar voorzitter Krijn Lock de hamer doorgaf aan Peter Riezebos (foto). Leuk om te zien dat zelfs na 30 jaar er in Twente toch vanzelfsprekend weer een open, gevarieerde club ontstaat die graag serieus de handen uit de mouwen steekt, maar waar men ook om zichzelf kan lachen. Na zes jaar lang schrappen in loze procedures binnen de VVD was het voor mij bijna nostalgie om te zien hoe jonge liberalen zich hypercorrect aan regels met denkbeeldig nut houden. Maar zoals dat in de liberale wereld hoort, het werd alsmaar gezelliger.
De nieuwe landelijk voorzitter Jeroen Diepemaat was naar zijn eigen afdeling gekomen, maar ook het merendeel van zijn hoofdbestuur was aanwezig. Na een jaar dat ook voor de landelijke JOVD tamelijk turbulent is geweest laat dit team duidelijk zien dat ze er iets moois van willen maken.
Kortom, het was ook vanuit de VVD bekeken een inspirerende avond.

Uitgelekt

De naam van het omstreden tv-programma van minister Wouter Bos is inmiddels via een website uitgelekt:

Leden wijzen de weg (5, slot)

Op de VVD ledenvergadering sprak, afgezien van een enkele verwijzing, niemand over de brief van Hans Wiegel. Maar naast de uitspraak dat het hoofdbestuur niet hoeft af te treden, werd ook de motie dat de VVD als zelfstandige partij moet blijven bestaan, met grote meerderheid aanvaard. Nou was de timing van die brief ook rampzalig slecht. Je hoeft geen enkele partij als je broekzak te kennen om te begrijpen dat de hoofdrolspelers bij de aangrijpende conflicten in het recente verleden niet samen in één cel willen worden opgesloten en dat er ook geen cipiers zijn te vinden voor dit experiment.

Maar wie geen gelijk krijgt, kan wel gelijk hebben. Inmiddels stevenen we af op een politiek landschap waar rechtse kiezers zonder kerkelijke invalshoek over drie partijen zijn verdeeld: PVV, TON en VVD. Elk van deze drie richtingen is duidelijk groter dan een splinterpartij. Als één of twee van deze partijen deel gaan nemen aan een bredere coalitie, zullen zij compromissen met minder rechtse partijen moeten aangaan en dus zeker steun verliezen aan de partij(en) die buiten de coalitie blijven. Deze zorg zal de bereidheid tot geven en nemen ondermijnen. Bovendien valt te verwachten dat dreigende nederlagen tot meer interne ruzies bij de coalitiepartners leiden. De partij die zich opoffert voor het landsbelang kan via een D66-scenario als splinterpartij eindigen. Al met al wordt het dus moeilijker een sterke regering met rechtse partijen te vormen.

Er ontstaat zo een electorale paradox. De verdeling over drie partijen leidt tot beter inspelen op de opvattingen van de rechtse kiezers. De drie kunnen zo samen meer zetels behalen dan de VVD alleen ooit zou lukken. Alleen kunnen ze die winst niet met succes omzetten in regeermacht. Zo gaan de eerste helft van de 21e eeuw lijken op de tweede helft van de 19e: een ijzersterke positie bij verkiezingen laat zich door onderlinge verdeeldheid niet in duurzame regeermacht omzetten.

Rechtse kiezers die vooruitkijken doen er dus goed aan na te denken over het gelijk van Wiegel. En die kan op zijn beurt misschien eens nadenken over de twee succesvolle voorbeelden waarbij partijen die al wat langer bestonden opgingen in een nieuwe partij: het CDA en GroenLinks. In beide gevallen was de samenwerking aan de basis doorslaggevend voor het samengaan. In de toppen bleef het tot het laatst toe moeizaam!

De ledenvergadering heeft ook uitgesproken dat ze alle liberale stromingen in Nederland in één liberale volkspartij wil verenigen, met eenheid in verscheidenheid. Het is in dat opzicht interessant dat zowel de PVV als TON geen ledenorganisaties zijn, waar je je kunt melden om mee te mogen stemmen (foto). Voor hun aanhangers die zelf willen meebeslissen, blijft de VVD "the only show in town". Biedt dit een mogelijkheid om van onderop te verenigen wat van bovenaf is gespleten? Het lijkt me een passend einde van deze serie: leden wijzen de weg!

Leden wijzen de weg (4)

De leden hebben in Rotterdam ook vrij nadrukkelijk gekozen welke knopen ze meteen wilden doorhakken en welke kwesties eerst verder moeten worden uitgezocht. Die laatste categorie omvat drie kernpunten.

• De vernieuwing van het hoofdbestuur: eerst een ledenraadpleging voor een nieuwe voorzitter; die krijgt de ruimte om zijn of haar eigen team te kiezen.
  
• Een extra bijdrage van politieke functionarissen en/of verhoging van de contributie voor alle leden: eerst principiële en praktische gevolgen goed op de rij zetten
  
• Andere werkwijze voor het vaststellen van kandidatenlijsten, zoals het beginnen met het verkiezingsprogramma, de voordracht van kandidaten anders regelen, de kiezers niet meer de mogelijkheid geven gemakkelijk een deel van de advieslijst over te nemen en een andere manier om de lijstvolgorde te bepalen: eerst nagaan waar het probleem precies zit en voorkomen dat er weer andere problemen ontstaan
  

Aan deze punten heeft de vergadering nauwelijks tijd verspild. Ze komen in de volgende ledenvergadering in mei 2008 terug. Tegelijk zijn een aantal slepende kwesties met ruime meerderheden (foto) beslecht:

• De partijvernieuwingen uit 2003 blijven overeind. Voorstellen om het persoonlijk stemrecht of de ledenraadpleging terug te draaien zijn afgestemd (123-677 stemmen).
  
• Het Liberaal Manifest wordt niet in zijn geheel opnieuw vastgesteld. Aan de hand van de besluitvorming over Visiedocumenten kunnen onderdelen worden geactualiseerd (717-498).
  
• De ledenvergadering heeft algemene uitgangspunten voor de omgangsvormen rondom campagnes vastgesteld, maar voelt er niets voor dat het hoofdbestuur kandidaten met een gedragscode de maat gaat nemen (931-153)
  
• Persoonlijke campagnes blijven mogelijk, maar ze moeten wel aansluiten bij de campagne van de hele partij (850-143). Voor die laatste campagne is er één permanente campagneleiding voor de hele VVD (904-108).
  
• De partijvoorzitter blijft een vrijwilliger (628-208).
  

Alles bij elkaar blijken de leden behoorlijk koersvast. Doordachte correcties op vroegere besluiten zijn welkom, maar de grote lijn wordt vastgehouden. Tegenstanders beweerden vroeger dat het persoonlijk stemrecht door de wisselende opkomst tot een zwabberkoers zou leiden. Daar blijkt dus niets van. Als je gewone leden fatsoenlijk informeert, kun je de besluitvorming rustig aan hun overlaten. Wisdom of crowds werkt ook bij ons!

Leden wijzen de weg (3)

Ditmaal even niet over de ledenvergadering in Rotterdam, maar over een commentaar op die vergadering. Ik kreeg het hoofdredactioneel commentaar van de Volkskrant van afgelopen maandag onder de ogen. Als je het nog niet gezien hebt, heb je niets gemist. De Volkskrant vindt dat we een voorbeeld moeten nemen aan het CDA en de SP. "Professioneel campagnevoeren, het rekruteren en opleiden van politiek talent en het mobiliseren van denkbeelden en inzichten uit alle hoeken van de samenleving vereisen een veel strakkere organisatie dan de VVD gewend is" en "zonder strakke discipline zal het met de VVD nooit wat worden."

Mark Rutte zou zich bezig moeten gaan houden met het professionaliseren van de partij. Dus wel een gedwongen afdracht van bestuurders, een betaalde partijvoorzitter, een "frontbench" van "senior-kamerleden", het wetenschappelijk bureau ondergeschikt aan de partijleiding en een einde aan de "cultus van de ereleden." Dat laatste is het meest potsierlijke suggestie in de reeks. Ereleden geven meestal op gepaste wijze nuttige adviezen waar de partij heel zakelijk mee omgaat. De enige plaats waar het op een cultus lijkt is in de media, rondom een paar ereleden die af en toe voor hun eigen ijdelheid bezwijken. Die media zullen nooit toestaan dat aan hun cultus een einde wordt gemaakt. Denkend aan Ed van Thijn, Jan Pronk, Dries van Agt en Hans van Mierlo vraag ik me af of de 'cultus' niet meer bij een bepaalde generatie dan bij een bepaalde partij hoort.

Wie nuchter kijkt naar recente verkiezingsuitslagen kan zien dat het bepaald niet uitzonderlijk is dat partijen met "strakke" discipline of organisatie rampzalige campagnes voeren, talenten afschrikken en ideeën smoren. Er is evenmin een gebrek aan voorbeelden van losjes georganiseerde partijen die op elk van die punten succesvoller bleken. En dat is maar goed ook. Want als het waar was dat mensen alleen maar succesvol kunnen samenwerken als ze van bovenaf discipline krijgen opgelegd, zou het liberalisme op de schroothoop kunnen.

Maar de werkelijkheid is net andersom. Liberalen maken zich sterk voor een samenleving waar iedereen zijn eigen gang kan gaan en daarmee door elegante mechanismen als vrije discussie, markt en representatieve democratie ook het algemene belang dient. Het gaat niet om strakke discipline, maar om spontane discipline. En dat is nu precies wat de gewone leden (foto) van de VVD hebben laten zien! Als de meer vooraanstaande leden dit voorbeeld volgen, komt het vanzelf goed.

Leden wijzen de weg (2)

In de aanloop naar de ledenvergadering was er natuurlijk veel aandacht voor voorstellen met de strekking dat Jan van Zanen, het hoofdbestuur (foto) of Mark Rutte onmiddellijk zouden moeten aftreden. Het was tijdens de discussie al merkbaar dat de vergadering hier niet voor voelde. Bij de stemmingen lag de steun voor het hoofdbestuur in de buurt van 73%; in september was het maar 52%. De steun voor Mark Rutte was nu rond 82% tegen zo'n 67% in Veldhoven. Het helpt natuurlijk dat de Tweede Kamerfractie sinds september zichtbaar maakt dat de VVD blijft koersen op een brede volkspartij en dat het hoofdbestuur duidelijk zijn verantwoordelijkheid neemt. De leden zitten duidelijk niet te wachten op nog meer intern gedoe over personen, zelfs als ze het eens zijn met Rita Verdonk. Volgens mij is dat bij de kiezers niet anders. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat we er nu zijn.

Leden wijzen de weg (1)

De boodschap van de VVD-leden was gisteren duidelijk: we zetten een streep onder het interne gedoe en we richten onze energie op het zo snel mogelijk vervangen van dit kabinet. Natuurlijk bestaan er verschillende meningen in de partij, dat is zelfs de bedoeling. Er is volop ruimte om stevig te discussiëren en zo wijzer te worden van elkaar. Maar resultaten bereiken we alleen als we ook tot besluiten komen en die eensgezind uitvoeren.

De belangstelling voor de landelijke ledenvergadering was gisteren overweldigend. Op het hoogtepunt waren er waarschijnlijk zo'n 1400 mensen aanwezig. Honderden VVD-ers stonden in de rij (foto) om mee te kunnen doen, zodat de vergadering pas een uurtje later kon beginnen. Er waren drie redenen voor de lange rijen. Ten eerste kwamen er honderden leden die zich niet vooraf hadden aangemeld. Ten tweede hadden sommige leden die zich hadden aangemeld door een verzendprobleem bij de leverancier geen stempas thuis ontvangen. Ten derde waren er naar schatting ook zo'n 400 volmachtstemmen die verwerkt moesten worden.

Maar de stemming in de rij bleef opgewekt en opbouwend en dat bleek een goede voorspelling voor het verdere verloop. Ik zal er komende dagen nog een serie berichten aan wijden.